Turcja to wyjątkowy kraj, leżący na pograniczu Europy i Azji. Może się pochwalić wyjątkowo bogatą historią i kulturą. Od kilku dekad zalicza się do najchętniej odwiedzanych przez turystów miejsc. Co warto wiedzieć o Turcji?
1. Oficjalna nazwa kraju to Republika Turcji
Turcja stała się republiką 29 października 1923 roku. Jej pierwszym prezydentem został Mustafa Kemal Atatürk. Mąż stanu, który przeprowadził wiele istotnych reform politycznych, kulturalnych i gospodarczych. Niemal całkowicie zmienił charakter tego kraju. Wcześniej Turcja była znana jako Imperium Osmańskie.
2. Czy wiesz, że w 2022 roku Turcja zmieniła nazwę?
Turcja, wcześniej po angielsku Turkey nazywa się teraz Türkiye. Zmiana dotyczy nazwy angielskiej, stosowanej na arenie międzynarodowej. Jednym z powodów jest zapewne oczywiste skojarzenie w poprzedniej wersji ze słowem indyk.
„Słowo Türkiye najlepiej reprezentuje i wyraża kulturę, cywilizację i wartości narodu tureckiego” – powiedział prezydent Erdoğan.
Organizacje międzynarodowe, takie jak Organizacja Narodów Zjednoczonych, Światowa Organizacja Handlu i NATO, już przyjęły nazwę Türkiye (z grubsza wymawiane po polsku jako „turkije”) na formalny wniosek władz tureckich.
3. Z Turcji pochodzi Święty Mikołaj
Kojarzony z Laponią, Święty Mikołaj tak naprawdę żył w Turcji na przełomie III i IV wieku. Urodził się w miejscowości Patara i był chrześcijańskim biskupem. Znanym był z tego, że udzielał pomocy biednym i dokonywał licznych cudów. Od czasów średniowiecza czczony jako święty, z czasem trafił do popkultury. Stał się pierwowzorem Mikołaja roznoszącego dzieciom prezenty. Dzień świętego Mikołaja, czyli popularne Mikołajki, są obchodzone 6 grudnia.
4. Pierwszy w historii kościół chrześcijański znajdował się w tureckiej Antiochii
Dzisiaj Turcja to kraj muzułmański, ale w pierwszych wiekach naszej ery jej tereny zamieszkiwali głównie chrześcijanie. Była to część Cesarstwa Bizantyjskiego, z chrześcijaństwem jako obowiązującą religią. Zmieniło się to dopiero w późnym średniowieczu, kiedy bizantyjskie ziemie zaczęły podbijać plemiona tureckie wyznające islam. Nim do tego doszło, w tureckiej Antiochii założono pierwszy kościół chrześcijański, czemu patronował Piotr Apostoł. Chrześcijańska wspólnota mieszka w Antiochii do dzisiaj.
5. Projekt mostu w Konstantynopolu był dziełem Leonarda da Vinci
Konstantynopol, jak dawniej nazywał się Stambuł, jest przecięty cieśniną Bosfor, oddzielającą Europę od Azji. Jedną z zatok Bosforu jest Złoty Róg. Właśnie w tym miejscu planowano w XVI wieku wybudować most łączący dwa brzegi. Projektem mostu zajął się nie kto inny jak sam Leonardo da Vinci. Zatrudnieniem włoskiego wynalazcy zainteresowany był ówczesny sułtan Bajazyd II. Ostatecznie jednak do budowy nie doszło, choć da Vinci wysłał kilka swoich rysunków oraz obliczeń.
6. Z Turcji pochodzi wiele ważnych postaci historycznych
Właśnie na terenach dzisiejszej Turcji urodziło się wielu wybitnych filozofów i uczonych. Tales z Miletu mocno przyczynił się do rozwoju matematyki, nauk przyrodniczych i astronomii. Heraklit, urodzony w Efezie, zajmował się teologią i polityką. To on jest twórcą słynnego powiedzenia „panta rhei”, czyli wszystko płynie. Z Frygii we wschodniej części Turcji jest Ezop, legendarny bajkopisarz. Również jedna z najważniejszych postaci chrześcijaństwa, święty Paweł z Tarsu, pochodzi z tureckiej Cylicji.
7. Holandia dziękuje Turcji za tulipany
Tulipan to symbol Holandii, jednak ojczyzną tych pięknych kwiatów jest Turcja. Tulipany były niezwykle popularne w Imperium Osmańskim. Ze względu na swoją cenę rosły głównie w ogrodach najbogatszych ludzi. Wielkim ich miłośnikiem był sułtan Ahmed III. Czas jego rządów nazywa się często „erą tulipanów”.
Dzięki tureckim ambasadorom tulipany dotarły do zachodniej Europy w XVI wieku. Kilka dekad później nastąpił prawdziwy boom, głównie za sprawą Holendrów. Cebulki tulipanów osiągały zawrotne ceny, nawet równowartości domu. Ostatecznie doprowadziło to do krachu na rynku.
8. Turcja odpowiada za 75% światowego eksportu orzechów laskowych
Turcy uwielbiają orzechy i jest to jedna z najpopularniejszych przekąsek w tym kraju. Numerem jeden jest orzech laskowy. Właśnie Turcja jest jego najważniejszym producentem, dostarczając rocznie około 450 ton. Orzechy laskowe ceni się nie tylko za smak. Są też bardzo pożywne, więc łatwo zaspokoić nimi głód.
9. W Turcji mówi się ponad 30 językami
W Republice Turcji urzędowym językiem jest turecki. Porozumiewa się nim blisko 90 procent ludności tego kraju. Wciąż w użyciu są też inne języki. Łącznie jest ich ponad 30. W tym język kurmandżi, zazaki, perski, arabski, azerski, dialekty syryjsko-palestyńskie, pontyjski, niemiecki, rosyjski, bułgarski.
10. W Turcji noszenie fezu jest oficjalnie nielegalne
Fez to charakterystyczna, stożkowa czapka z czerwonego filcu, która mocno kojarzy się z turecką kulturą. Jednak w samej Turcji jej noszenie jest prawnie zakazane. Dlaczego?
Fez noszono w czasach Imperium Osmańskiego, na polecenie sułtana Mahmuda II. W 1925 roku prezydent Kemal Atatürk zakazał chodzenia w tego typu czapkach. Miało to ułatwić definitywne odcięcie się od dziedzictwa osmańskiego. Przez pewien czas za złamanie tego zakazu groziła kara śmierci.
11. Turecka kolejka linowa Tünel jest najstarszą działającą koleją podziemną w Europie kontynentalnej
W 1863 roku otwarto metro w Londynie. Dekadę później swoją własną koleją podziemną mógł się pochwalić Stambuł i była to pierwsza tego typu konstrukcja w kontynentalnej Europie. Zabytkowa maszyna do dzisiaj przewozi pasażerów pomiędzy dzielnicami Karaköy i Beyoğlu, które leżą w pobliżu Złotego Rogu.
Kolejka Tünel powstała, aby odciążyć ruch pieszych, który w tej części miasta był wyjątkowo intensywny. Obecnie kolejka nie jest już tak ważna dla komunikacji, bo w Stambule działa rozbudowana sieć nowoczesnego metra, tramwaje i autobusy. Bez wątpienia jest to wielka atrakcja turystyczna i wspaniały przykład XIX-wiecznej myśli inżynierskiej.
12. Stolicą Turcji nie jest Stambuł, tylko Ankara
Stambuł to największe tureckie miasto, główny ośrodek przemysłowy, edukacyjny i turystyczny, historyczny Konstantynopol. Nic dziwnego zatem, że wiele osób mylnie bierze Stambuł za stolicę Turcji, choć tą od prawie stu lat jest Ankara.
Ankara — stolica Turcji
Stolica Turcji leży w centralnej części Turcji, w środkowej Anatolii. Jej początki sięgają epoki brązu, gdy na tych terenach mieszkał lud Hatti. Później Ankara była częścią państwa Lidyjczyków, następnie Persów, imperium Aleksandra Wielkiego, Pontu, Galacji, imperium rzymskiego, Bizancjum i wreszcie Imperium Osmańskiego. Stolicą została po wygranej wojnie o niepodległość, decyzją prezydenta Kemala Atatürka.
13. Turcy uwielbiają herbatę
W Turcji herbata to coś więcej niż tylko napój. Jej parzenie to prawdziwy ceremoniał. Trudno sobie wyobrazić jakiekolwiek spotkanie towarzyskie bez aromantycznej herbaty. Pije się przez cały dzień, w naprawdę sporych ilościach. Uliczne herbaciarnie cieszą się wielką popularnością. Do przygotowania herbaty wykorzystywany jest specjalny, dwuczęściowy czajniczek. Gotowy napar rozlewa się do charakterystycznych, tulipanowych szklaneczek.
14. Społeczeństwo Turcji jest bardzo młode
Turcja może być bardzo zadowolona ze swojej demografii. Inaczej niż w większości krajów europejskich, tureckie społeczeństwo nie starzeje się i ma wysoki przyrost naturalny. Średnia wieku to 29,2 lat. Najliczniejszą grupą wiekową są osoby w przedziale 25-54 lata. Aż ¾ ludności Turcji mieszka w miastach, a wskaźnik urbanizacji stale rośnie.
15. Skąd się wziął „turkus”? Oczywiście z Turcji
Turkus to ceniony w jubilerstwie minerał o pięknej, niebieskiej barwie. Jest bardzo chętnie wykorzystywany do produkcji biżuterii. W wielu regionach świata uważa się go także za kamień o magicznych właściwościach, dodający energii, przez co chętnie nosili go przy sobie idący do boju wojownicy. Turkusy występują głównie w Iranie, Egipcie, Chinach, Tybecie, wystarczy więc rzut oka na mapę, by zauważyć, że do Europy najszybciej go można dostarczyć szlakiem przez Turcję. Dlatego, choć nie jest to kamień pochodzący z Turcji, zyskał miano „kamień turecki”, bo dokładnie to kryje się pod nazwą „turkus”.
16. W Turcji jest ponad 85 tysięcy meczetów
Blisko 95 procent Turków to muzułmanie. Islam dotarł na te ziemie w X wieku, wypierając chrześcijaństwo. Dzieła islamizacji dokończyło Imperium Osmańskie – jednym z sułtańskich tytułów był „obrońca islamu”.
Do początku XX wieku była to oficjalna religia państwowa. Dopiero reformy Atatürka uczyniły Turcję państwem świeckim. Nie jest więc zaskoczeniem, że w całej Turcji wybudowano mnóstwo meczetów. W tym słynny Błękitny Meczet w Stambule.
17. Turcja ma imponujące, samowystarczalne rolnictwo
Turcja to duży kraj, zamieszkany przez ponad 84 miliony osób. Ma jednak to szczęście, że jest w stanie sama się wyżywić, co jest ewenementem na skalę światową. Jedynie sześć państw jest całkowicie samowystarczalnych pod względem produkcji i dostępu żywności, i Turcja zalicza się do tej szóstki. Ponad jedna trzecia powierzchni kraju to tereny przeznaczone na produkcję rolną. Lasy zajmują około 15 procent terytorium Turcji. Rolnictwo staje się z każdym rokiem coraz nowocześniejsze, a zatrudniony w tym sektorze jest co trzeci Turek w wieku produkcyjnym.
18. „Oko proroka” to najlepiej sprzedająca się pamiątka w Turcji
Oko proroka to niebieska, szklanka kulka przypominająca gałkę oczną. Chroni przed złym i zazdrosnym spojrzeniem, rzuceniem uroku, złą energią i nieprzychylnością losu. Po turecku nazywa się „nazar boncuğu”.
Jest niezwykle popularną ozdobą w Turcji i zarazem jedną z najchętniej kupowanych pamiątek przez turystów. Oko proroka zdobi wisiorki, kolczyki, breloczki, magnesy na lodówkę, makatki, domowe bibeloty.
19. Europejczycy zawdzięczają kawę Turkom
Kawa nie jest oryginalnie tureckim napojem, ale gdyby nie Turcy, to prawdopodobnie do reszty Europy dotarłaby ona znacznie później. Turcy nauczyli się pić kawę od swoich arabskich sąsiadów i bardzo szybko stała się ona niezwykle popularna w całym kraju. Stambuł był pierwszym europejskim miastem, w którym pijało się kawę, i to stąd do zachodniej Europy przywieźli ją kupcy weneccy. Będąc w Turcji, koniecznie powinno się spróbować klasycznej, tureckiej kawy parzonej w cezve, czyli tradycyjnym, miedzianym garnuszku.
20. Turczynki mogły zostawić swoich mężów za brak kawy
O tym, jak poważnie traktowane jest picie kawy w Turcji, świadczyć może dawny przepis, z czasów Imperium Osmańskiego. Mówił on, że Turczynka ma prawo zażądać rozwodu, jeśli małżonek nie zapewnia jej dostępu do kawy, jednego z najniezbędniejszych produktów w codziennym życiu. Przepis ten został zniesiony podczas rządów sułtana Murana IV, który zabronił picia kawy w ogóle, pod karą śmierci.
21. Według Biblii, Arka Noego zakończyła podróż na tureckiej górze Ararat
Jak podaje Biblia, Arka Noego miała ocalić Noego, jego rodzinę oraz przedstawicieli wszystkich zwierząt na Ziemi. Kiedy Potop dobiegł końca, Arka osiadła na górze Ararat. Góra ta znajduje się w Turcji, w pobliżu granicy z Iranem i Armenią. Dzisiaj jest to pomnik przyrody, w pobliżu wioski Üzengili.
Miejsce to przyciąga turystów nie tylko ze względu na biblijne odniesienia, ale po prostu ze względu na krajobraz i różnorodność przyrodniczą. To jedna z głównych atrakcji Turcji, więc planując swój urlop w tym kraju, warto zajechać do Wyżyny Armeńskiej i na własne oczy zobaczyć cały masyw górski.
